Page 51 - Ponad słowami kl.1

KSZTAŁCENIE JĘZYKOWE 101

kiedy używamy wielkich,
a kiedy – małych liter?

Wielką czy małą literą? Wszystkie wyrazy wielkimi literami czy tylko pierwszy?
Takie dylematy ma niejeden piszący, któremu zależy na zachowaniu poprawności
ortograficznej. Być może zastanawia się on wtedy, czy poza odróżnianiem polki
(nazwy tańca) od Polki (określenia naszej rodaczki) albo ziemianki (piwniczki)
od Ziemianki (mieszkanki naszej planety) wielkie i małe litery pełnią jeszcze inne
funkcje. I z czego wynikają zasady nakazujące pisać jedne wyrazy wielką, a inne
– małą literą.

Po co nam wielkie litery?

Wielka litera przede wszystkim sygnalizuje początek wypowiedzenia, co ułatwia odczyta-
nie tekstu. Drugą główną funkcją wielkiej litery jest wyróżnianie nazw własnych, tak aby
nie pomylić na przykład pana Kowala z kowalem. Wielkich liter możemy używać też m.in. ze
względów grzecznościowych, np. w listach wielką literą zapisujemy zaimki: Wam, Tobie. W ten
sposób chcemy podkreślić szacunek dla odbiorcy naszego komunikatu, okazać tej osobie
szczególne względy uczuciowe. Jeszcze inne podstawy ma użycie wielkich liter w zapisie
poezji – tu twórca może dzięki nim kierować naszą uwagę na dane słowo. Te i inne reguły
pisowni wielkimi i małymi literami wynikają z konwencji, czyli umowy. Szczegółowo informuje
o nich słownik ortograficzny. Wybrane zasady znajdują się poniżej.

kiedy stosujemy wielkie litery?
Wielkiej litery używamy z kilku powodów.
1. Ze względów składniowych – wielka litera sygnalizuje początek wypowiedzenia – czyli np.
zdania – otwierającego tekst oraz początek każdego następnego wypowiedzenia w tekście.

Wielką literą piszemy Przykład
wyraz na początku wypowiedzenia, po kropce Karina nie odebrała telefonu. Dlaczego?
lub innym znaku kończącym wypowiedzenie Była pewna, że to kolejna oferta.
(znak zapytania, wielokropek, wykrzyknik)

wyraz po dwukropku, kiedy przytaczamy Ignacy Krasicki pisał: „Wiesz, dlaczego
czyjąś wypowiedź składającą się z dwóch lub dzwon głośny? Bo wewnątrz próżny”. Inicjał z manuskryptu Mistrza
więcej zdań François de Rohan [fransła
de roą], 1539–1540